แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

มนุษย์เข็ญใจคนหนึ่งทราบข่าวว่า พระศาสดาเสด็จมาสู่เมืองอาฬวี จึงตั้งใจว่าจะไปฟังธรรมของพระศาสดา ในวันนั้น โคตัวหนึ่งของเขาหนีไป เขาไปค้นหาโคก่อน แล้วจึงไปฟังธรรม 
 
ชาวเมืองอาฬวีนิมนต์ภิกษุสงฆ์ มีพระพุทธเจ้าเป็นประธาน ให้นั่งแล้วอังคาส รับบาตร เพื่อประโยชน์แก่อนุโมทนา  พระศาสดาได้ทรงนิ่งเสีย ด้วยจะรอบุคคลที่ไปหาโค แล้วจึงจักแสดงธรรม

เมื่อคนเข็ญใจผู้นั้นต้อนโคเข้าฝูงแล้ว ก็รีบไปสู่สำนักพระศาสดา แม้หิวข้าวก็ไม่คิดจะไปเรือน พระศาสดาตรัสกับผู้ขวนขวายในทานให้เลี้ยงดูคนเข็ญใจผู้นี้ เมื่อบริโภคภัตเสร็จ ความกระวนกระวายในจิตของเขาสงบ  มีอารมณ์เป็นอันเดียว     

พระศาสดาตรัสอนุปุพพิกถาทั้งหลาย เมื่อจบเทศนา เขาตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล                

ภิกษุทั้งหลายที่ไปกับพระศาสดา กล่าวโทษการกระกระทำของพระศาสดาที่ให้คนจัดแจงข้าวยาคูให้ชายผู้นั้นเป็นการกระทำที่ไม่เคยมีมาก่อน พระศาสดาจึงตรัสว่า เห็นอุปนิสัยของอุบาสกคนนั้น  อุบาสกนั้นหิว แม้เมื่อท่านแสดงธรรมก็ไม่อาจบรรลุได้เพราะความเป็นทุกข์อันเกิดแต่ความหิว 

แล้วจึงตรัสพระคาถานี้ว่า

ความหิวเป็นโรคอย่างยิ่ง  สังขารทั้งหลาย เป็นทุกข์อย่างยิ่ง บัณฑิตทราบเนื้อความนั้นตามความเป็นจริงแล้ว พึงกระทำให้เเจ้งซึ่งพระนิพพาน เพราะพระนิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง
 
ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น 


อ่านอรรถกถาเรื่อง เสด็จโปรดคนเข็ญใจ