แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

พระสารีบุตรตอบว่า

นิพพาน คือ ความสิ้นราคะ ความสิ้นโทสะ ความสิ้นโมหะ

อรหัต คือ ธรรมเป็นที่สิ้นราคะ ธรรมเป็นที่สิ้นโทสะ ธรรมเป็นที่สิ้นโมหะ

ผู้ใดแสดงธรรมเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ ผู้นั้นเป็นธรรมวาทีในโลก

ผู้ใดปฏิบัติเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ ผู้นั้นเป็นผู้ปฏิบัติดีในโลก

ผู้ใดละราคะ โทสะ โมหะ ได้แล้ว ผู้นั้นเป็นผู้ไปดีแล้วในโลก

ภิกษุประพฤติพรหมจรรย์ในพระผู้มีพระภาคเพื่อกำหนดรู้ทุกข์

บุคคลถึงความความโล่งใจเมื่อบุคคลรู้ความเกิด ความดับ คุณ โทษ และอุบายเครื่องสลัดออกแห่งผัสสายตนะ ๖ ตามความเป็นจริง 

บุคคลถึงความโล่งใจอย่างยิ่งเมื่อบุคคลรู้ความเกิด ความดับ คุณ โทษ และอุบายเครื่องสลัดออกแห่งผัสสายตนะ ๖ เป็นผู้หลุดพ้น เพราะไม่ถือมั่น

เวทนา คือ สุขเวทนา ทุกขเวทนา อทุกขมสุขเวทนา

อาสวะ ๓ คือ กามาสวะ ภวาสวะ อวิชชาสวะ

อวิชชาคือ ความไม่รู้ในทุกข์ ในเหตุเกิดแห่งทุกข์ ในความดับทุกข์ ในปฏิปทาเครื่องให้ถึงความดับทุกข์

ตัณหา ๓ คือ กามตัณหา ภวตัณหา วิภวตัณหา

โอฆะ ๔ ประการคือ กาโมฆะ ภโวฆะ ทิฏโฐฆะ อวิชโชฆะ

อุปาทาน ๔ คือ กามุปาทาน ทิฏฐุปาทาน สีลัพพตุปาทาน อัตตวาทุปาทาน

ภพ ๓ คือ กามภพ รูปภพ อรูปภพ

สภาพทุกข์ ๓ ประการ คือทุกข์ คือสังขาร คือความแปรปรวน

สักกายะคือ อุปาทานขันธ์ ๕

อริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ คือ ความเห็นชอบ ความดำริชอบ วาจาชอบ การงานชอบ เลี้ยงชีพชอบ เพียรชอบ ตั้งสติชอบ ตั้งใจชอบ เป็นมรรค เป็นปฏิปทาเพื่อ

กระทำนิพพานให้แจ้ง
กระทำอรหัตให้แจ้ง
เพื่อละราคะ โทสะ โมหะ
เพื่อกำหนดรู้ทุกข์
เพื่อกระทำความโล่งใจให้แจ้ง
เพื่อกระทำความโล่งใจอย่างยิ่งนั้นให้แจ้ง
เพื่อกำหนดรู้เวทนา ๓ อย่าง
เพื่อละอาสวะ
เพื่อละอวิชชา
เพื่อละตัณหา
เพื่อละโอฆะ
เพื่อละอุปาทาน
เพื่อกำหนดรู้ภพ
เพื่อกำหนดรู้สภาพทุกข์
เพื่อกำหนดรู้สักกายะ

อะไรที่ทำได้ยาก

การบวช กระทำได้ยาก
เมื่อบวชแล้ว ความยินดียิ่งกระทำได้ยาก
เมื่อยินดียิ่งแล้ว การปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมกระทำได้ยาก
เมื่อปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมแล้ว จะพึงเป็นพระอรหันต์ได้ไม่นานนัก

อ่าน ชัมพุขาทกสังยุตต์