แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

พระพุทธเจ้าแสดงปฐมเทศนาว่าด้วยธัมมจักกับปวัตตนสูตรซึ่งประกอบด้วยทางสายกลางและอริยสัจจสี่แก่พระปัญจวัคคีย์

ทางสายกลาง

ที่สุด 2 อย่าง ที่บรรพชิตไม่ควรเสพ คือการประกอบตนให้พัวพันด้วยกามสุขในกามทั้งหลายหนึ่ง และการประกอบความเหน็ดเหนื่อยแก่ตนหนึ่ง

ปฏิปทาสายกลาง ไม่เข้าไปใกล้ที่สุดสองอย่างนั้น ย่อมเป็นไปเพื่อความสงบ เพื่อความรู้ยิ่ง  เพื่อความตรัสรู้  เพื่อนิพพาน   ได้แก่อริยมรรค  มีองค์ ๘  คือ ปัญญาอันเห็นชอบ ความดำริชอบ เจรจาชอบ การงานชอบ เลี้ยงชีวิตชอบ พยายามชอบ ระลึกชอบ และตั้งจิตชอบ

อริยสัจ ๔

ทุกขอริยสัจ คือ ความเกิด ความแก่ ความเจ็บไข้ ความตาย ความประจวบด้วยสิ่งที่ไม่เป็นที่รัก ความพลัดพรากจากสิ่งเป็นที่รัก ปรารถนาสิ่งใดไม่ได้สิ่งนั้นก็เป็นทุกข์ โดยย่อ คือ อุปาทานขันธ์ ๕ เป็นทุกข์

ทุกขสมุทัยอริยสัจ คือตัณหาอันทำให้เกิดอีก ประกอบด้วยความกำหนัดด้วยอำนาจความเพลิน  มีปกติเพลิดเพลินในอารมณ์นั้นๆ  คือ กามตัณหา  ภวตัณหา  วิภวตัณหา

ทุกขนิโรธอริยสัจ คือ ตัณหานั่นแลดับ โดยไม่เหลือด้วยมรรค คือ วิราคะ  สละ  สละคืน  ปล่อยไป  ไม่พัวพัน

ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ คือ อริยมรรคมีองค์ ๘ ปัญญาอันเห็นชอบ ความดำริชอบ เจรจาชอบ การงานชอบ เลี้ยงชีวิตชอบ พยายามชอบ ระลึกชอบ และตั้งจิตชอบ

อริยสัจ ๔  มีรอบ ๓ มีอาการ ๑๒ คือ

นี้ทุกขอริยสัจ
ควรกำหนดรู้
ได้กำหนดรู้แล้ว

นี้ทุกขสมุทัยอริยสัจ
ควรละเสีย
ได้ละแล้ว

นี้ทุกขนิโรธอริยสัจ
ควรทำให้แจ้ง
ทำให้แจ้งแล้ว

นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ
ควรให้เจริญ
ทำให้เจริญแล้ว

อ่าน ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร