ถาม :

ขณะที่ปล่อยวางแล้วปล่อยไม่สุด เป็นเพราะเราปล่อยจากสมอง ไม่ได้ปล่อยจากใจใช่ไหมคะ

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ :  

ถ้าปล่อยในฌานลึก ๆ ทีเดียวมันหลุดนะ พระพุทธเจ้าจึงสอนทั้งสมถะและวิปัสสนาควบคู่กันไปตลอด เพราะถ้าปล่อยนอกฌาน มันเถือกันนาน เหมือนเราจะปล่อยนิสัยไม่ดีสักอย่างหนึ่ง แล้วเราไม่มีกำลังสมาธิ มันปลุกปล้ำแล้วปลุกปล้ำอีก ตั้งไข่ล้มต้มไข่ลุก เดี๋ยวได้ดี เดี๋ยวเสียนิสัยอีกแล้ว เพราะมันไม่มีกำลังสมาธิ แต่คนที่มีกำลังสมาธิดีแล้ว ตัดใจปล่อย มันก็ปล่อยเลย ดังนั้น สมาธิคือกำลังที่จะปล่อยได้หลุด สมาธิคือใจที่ตั้งมั่นมีกำลังนั่นเอง จะปล่อยสิ่งที่อยู่นอกใจหรือสิ่งที่อยู่ในใจก็ต้องใช้กำลังสมาธิแห่งใจจึงจะได้ผล
           
ในอัฏฐกนาครสูตร ท่านพระอานนท์จึงบอกว่า พระพุทธเจ้าตรัสว่า ประตูแห่งการหลุดพ้นคือ ฌาน + วิปัสสนา + ปล่อยวาง + ปัจจัยปรุงแต่งดับไปสิ้น = วิมุตติ
           
อยู่นอกฌานวิมุตติไม่ได้ ได้แค่โมเมโมมั่วไป ด้วยเหตุนี้ มรรคแปดจึงต้องมีสัมมาสมาธิ แม้ในสติปัฏฐาน ธรรมานุปัสสนาหมวดสุดท้ายคือมรรค ก็จบด้วยสมาธิเช่นกัน เชื่อพระพุทธเจ้าและปฏิบัติตามพระพุทธเจ้าเถิด จะได้เป็นพุทธชนตัวจริง